Cây Mưng, Vừng và Lộc vừng.

Một chiều cuối tuần bà chị Võ Hạnh nhà bác Thanh Minh alu có ai thích ăn mắm ăn muối thì về đây. Tới nhà vừa đủ tay tư, bánh tráng rau mắm chuối chát dưa leo đủ cả và bữa nay lại có thêm lá Vừng non lấy trong vườn nhà.

Mưng, Vừng, Lộc vừng tên gọi khác nhau từng vùng, là thứ cây thân gỗ, dễ sống, dễ tạo dáng. Mùa hoa nở nó cho những chùm hoa dài sắc đỏ. Những chùm hoa thướt tha, tượng trưng cho tài lộc. Những năm ít lâu nay được đưa lên hàng cây kiểng quý phái và mắc tiền. Vì thế người ta bằng mọi cách để mang nó từ rừng, từ ruộng về hết nơi phố thị, nó được cưng chiều lắm.

Ở Hồ Gươm Hà Nội có một cây Lộc vừng thật lớn. Cây cổ thụ, dáng lại đẹp, không biết có từ bao giờ. Có năm, mùa thu lá Lộc vừng vàng rực một góc hồ níu kéo và những tay săn ảnh. Rồi mùa cây trụi lá, mùa trổ lá non đến mùa hoa nở cho bướm ong quấn quýt, cho bao người chiêm ngưỡng, bao đôi trẻ tới chụp ảnh và bao nhiêu tấm ảnh đẹp của cây, của hoa từ đây hàng năm.

Ở miền Trung lại kêu là cây Mưng. Năm rồi về chơi Phong Điền xứ Quảng, thấy rất nhiều nhà trồng Lộc vừng ở vườn trước, tuy chỉ là những cây còn nhỏ. Người quê nói xưa nó mọc nhiều ngoài bờ ruộng, ít người để ý, sau cũng nghe biết là thứ cây bán được nhiều tiền. Người quê kể chuyện một sáng ra ruộng nhà, thấy những cây Mưng lớn bỗng dưng biến mất, chưa kịp làm gì thì bữa sau những cây vừa vừa cũng đi theo, để lại những hố đào như cười giễu người quê. Thế là họ đành đào lên hết cả, đem bán lấy ít tiền, chừa một hai cây trồng trước cửa nhà.

Cây Vừng ở miền Nam một giống với cây Lộc vừng ở miền Bắc và cây Mưng miền Trung. Cây ưa nước nên thường mọc ven kênh rạch, bờ bụi hoặc trong vườn nhà. Ngày xưa hình như nó tự phát tán và người ta coi là loài cây dại chứ không được nâng niu như giờ. Theo cách nói người quê kêu cây "dừng". Giờ còn đổi tên đẹp là Lộc vừng nữa. Vậy nên mọi người cùng gọi tên Lộc vừng vậy, cho nó sang một tý.

Bông cây Lộc vừng miền Nam màu trắng, thưa, thô và không tươi sắc như Lộc vừng ở ngoài ấy, nó có trái trông như trái dâu da lớn. khác nữa là lá Vừng lớn lắm, có lá lớn như cái lá bàng. Lá Lộc vừng nhai không hơi nhẫn nhẫn, chan chát, thấy có phần giống lá Mận phần giống lá Trâm bầu. Những lá này lúc còn non hái xuống cùng với mấy thứ rau thơm, khế chua chuối chát rồi chỉ cần bánh tráng, nếu có thêm miếng bún thì hay, cuốn với mắm cá, tôm chua hay giò heo luộc thì thôi rồi, vừa tốn mồi vừa tốn rượu. Có nơi người dân mang phơi khô lá Vừng nấu nước uống thay cho trà xanh, hoặc dùng lá làm một vị thuốc nam.

Cái món bánh tráng phơi sương Trảng Bàng mà các cô các chị hay ăn ấy mà có thêm lá Lộc vừng non có khi sẽ thấy lạ và ngon hơn nhiều. Sực nghĩ nếu bữa nào ở nhà đổ bánh xèo ta lấy lá Lộc vừng non cuốn thay cho cải bẹ xanh ăn thử coi sao.

Chị Hạnh nói : người miền Tây ăn uống sao mà dễ. Khi có khách bất tử, trong lúc chờ vợ con cơm nước, mấy ông ra vườn sau lặt ít rau thơm, hái bậy bạ thêm mấy cái lá, rồi lấy xấp bánh tráng , với hũ mắm cá trèng sẵn trên kệ xuống là xương xương được liền, hết ba xị đế cơm chín tới là vừa. Thế nên lá non của các thứ cây ngoài ruộng hay trong vườn nhà, người quê tìm ra được rất nhiều cho các món cuốn, món gỏi, món lẩu hay món mắm. Âu cũng là một nét riêng của sông nước miền Tây.