Còn thương rau Đắng.

Một lần nghe câu ca "Nắng hạ đi, mây trôi lang thang cho hạ buồn, coi khói đốt đồng để ngậm ngùi, chim nhớ lá rừng..." bé nói bé muốn về quê coi đốt đồng và ăn rau Đắng nấu canh. Cha hứa sẽ đưa bé về quê dịp nghỉ hai ngày cuối tuần.
Nhóm bạn hữu có gia đình mẹ Nga ở Châu Thành Long An, một miền quê Nam bộ mộc mạc dễ thân thương.

Đi qua những mảnh ruộng nước thấy những đàn Ròng ròng nâu đỏ bơi tung tăng, con cá lóc mẹ chắc lượn quanh đâu đó. Năm nay làng quê lại có những đường ống nhựa chạy quanh co, cha nói đó là nước sạch được dẫn tới từng nhà nông dân để sử dụng sinh hoạt và ăn uống, vậy thiệt mừng.Có duyên với tên xã nên hầu như nhà nào ở đây cũng trồng một ít cây leo mang dáng cây xương rồng gai góc nhưng lại cho một thứ trái cây thật ngọt ngào mát rượi, là trái Thanh long. Năm nay trúng mùa lúa, ai cũng mừng vui.
"Lúa khô cất kho hết ráo, ruộng nhà cũng đã sạ xong, lúc rày nghỉ ngơi, mai mốt giá lúa êm rồi tính, giờ thì nhậu đã, có khách thành phố về nè". Chú Út ở nhà thấy mọi người về quê còn mang theo cả con gái nhỏ, cười vui rộn rã khắp nhà.

Sau mưa, vườn nhà lúp xúp đủ thứ rau tập tàng thích mắt. Ra vườn chơi, thấy cha lượm lên một mớ rau dại, chú Út ngạc nhiên: Ủa, anh Hai ở thành phố cũng biết thứ này sao? Là rau Đắng mọc sau hè đó. Thế là chú Út có một bài học "rau Đắng đất" của làng quê của mình cho bé.

Biết không nè? Rau Đắng là món rau nông dân, thảo thơm bội phần, dễ ăn mà dễ nhớ. Mới ăn vô thấy đắng, mà cái hậu ngọt, mát lắm đó nghe.

Ở miền quê Nam bộ có hai thứ rau đắng là rau Đắng biển và rau Đắng đất, cả hai thứ là món rau ăn dân dã, lại là những vị thuốc nam quí trị ho cảm, nhuận tràng, mát gan. Những món ăn nhà nông là bún mắm, bún nước lèo hay lẩu mắm Nam bộ mà không có anh rau Đắng là bớt ngon đi hết mấy phần.

Thứ rau Đắng biển hay còn kêu bằng rau Đắng ruộng, lá trơn cọng dài, nó mọc nhóc từng dề ở ngoải kìa, và bây giờ nhiều nơi người ta ưa trồng để còn làm các thứ thuốc Đông y. Nhưng rau Đắng biển là không đắng, không ngon bằng rau Đắng đất nghe.

Sau mùa lúa, khi ruộng bãi khô, le hoe những cây rau hoang dại, không ai trồng mà khiêm tốn mọc lên từ những hạt bông bay đi theo gió, ngậm trong đất qua mùa lúa. Ngoài bờ ruộng hay trong vườn nhà, đi đâu cũng dễ thấy một nhúm xanh xanh. Cây rau lớn lên là xà mặt đất, rồi ra những bông trắng nhỏ li ti, là rau Đắng đất đó. Ta phải lượm lấy từng nhánh cây một, nhẹ tay lặt lấy ngọn mang về. Muốn nấu canh hay ăn sống đều là ngon, ăn một lần là nhớ.

Rau Đắng đất thiệt dễ ăn. Bình dân là lượm ít rau Đắng ngoài chái bếp hiên sau, nhổ cả rễ, rửa sạch lựa cọng non để cho ráo nước. Cuộn giữa hai đầu đũa một nhúm rau Đắng đất, chỉ cần chấm với nước cá kho hay thịt kho ăn với cơm, xong bữa hết nồi cơm thịt cá còn nguyên.

Thiệt là vậy sao? Bé reo lên ngạc nhiên thích thú.

Chưa hết đâu nào. Ta có thể nấu canh rau Đắng với thịt bằm. Nếu có giờ thì ta kiếm cá rô hay cá lóc đồng, nấu canh rau Đắng cá hoặc nấu cháo cá rau Đắng. Nhớ là lấy đầu cá nấu cho ngọt cháo. Rau Đắng rửa sạch, để trong tô chung với những miếng cá lóc phi lê, thêm ít hạt tiêu xay, khi cháo chín là đổ vô tô. Ui da, tuyệt vời.
Tô cháo cá ăn với thứ rau hoang dại là xà mặt đất ruộng, mồ hôi rịn ra trên trán, hà hít hương vị đồng quê, và cái nhân nhẫn đăng đắng vẫn giữ mãi trong miệng, lắng đọng đã đời.

Chú Út đùa vui: Rau Đắng mọc sau hè là thứ ngon nhứt, nơi sau hè là nơi mà đám con nít cỡ con đêm Hè còn đang giấc ngủ, mắt nhắm mắt mở ra được tới đây là đứng "xả bầu tâm sự", mưa xuống chứa chan, hạt rau chui vào lòng đất, rồi cây rau Đắng mọc lên mau nhất, nhiều "muôn trùng lục quân" sau hè và nó được ăn trước hết. Chú Út cười khoái chí: cứ ăn đi khắc ghiền, về thành phố mai mốt là nhớ cho coi. Mà cái ông già nhạc sỹ Bắc Sơn hay thiệt, cũng dân nhậu tổ, "còn thương rau Đắng mọc sau hè" mãi đó nghe con.

Bữa đó sẵn cá Lóc dọng trong lu, cô Út làm cho cả nhà một nồi lớn cháo cá rau Đắng, bé cứ nhớ mãi...

Bé lại nghĩ đến một bữa nào sẽ về thăm quê, bất chợt nhìn thấy lốm đốm đâu đó một vài mảng cây xanh đơn sơ nhỏ bé, lấm tấm bông trắng bên bờ ruộng lúa, cùng thích thú reo lên, cùng nhau xà tới lượm về những cọng rau Đắng đất thảo thơm.
Người ta nói, khi rau Đắng đất được hái lên, rời vườn rời ruộng là mau héo. Nó chân quê mộc mạc, nó chỉ muốn loanh quanh nơi ruộng vườn với thảo dân, nó hổng muốn đi xa hơn về nơi phố thị. Nên ai ơi có nhớ rau Đắng đất thì về.
***