Cây Thốt nốt.

Thật lòng rất yêu thích cây Thốt nốt. Không phải chỉ vì thích đường của nó, thứ đường lạ, ngọt dịu, ăn chơi như ăn bánh ăn kẹo mà mang nấu chè thì ngọt mát thơm ngon đến lạ. Yêu cây chính là vì cây Thốt nốt có dáng đứng rất đẹp.

Cây Thốt nốt đứng lẻ loi bên đường hay đứng tụm với nhau vài ba cây cao thấp đều rất đẹp. Một thân cây thẳng vươn cao, không cành, chỉ một vòm tròn xanh lá nổi bật trên nền trời xanh. 

Cây đứng bên chùa tháp làm cho khung cảnh lãng mạn và như cổ kính hơn. Đứng ở một khu di tích, tình cờ đưa chân bước tới một góc đền, bất chợt nhìn thấy những cây Thốt nốt đứng thẳng vươn mình làm nền cho đền đài ở nơi đây khiến cho lòng ai xao xuyến.

Những hàng cây lớn nhỏ xen nhau rải rác ngoài cánh đồng trải xa tít tắp như những người mẫu trên sân khấu, ai cũng đẹp đẽ theo kiểu cách của mình.

Nằm trong phum sóc được chăm sóc, lá cây gọn gàng, hàng Thốt nốt trên đường đi trong phum hay cặp đôi sau nếp nhà sàn, bên đống rơm vàng sau mùa lúa, duyên dáng như những thiếu nữ Khmer với điệu Apsara quyến rũ.

Khi buồng cây mới ló ra là lúc người ta lấy nước Thốt nốt để uống hoặc làm đường. Việc nấu đường thật là dân gian và giản dị như cái lò đường được đắp bằng đất ngay tại sân nhà. Còn cũng nước ấy, người ta bỏ vô ống lồ ô hứng nước chảy ra từ cây một thứ men lá cây, sớm mai lấy xuống là có một thứ nước uống tuyệt vời mang tiếp khách hay để trong nhà dùng hàng ngày. 

Ghé quán bên đường nghe mọi người hỏi thăm "tức Th' nốt chu" tiếng Khme nghĩa là nước Thốt nốt chua. Được uống và được biết đó là thứ nước tinh túy của cây tiết ra từ buồng cây khi còn non để cho ra trái và nuôi trái lớn. Nó được lên men làm nước uống thì còn gì bằng.
Nước Thốt nốt có màu trắng đục của sữa tươi, có hương vị là lạ, hơi chua một xí nhưng thơm ngon như một loại bia  mà nhiều người kêu bằng cái tên dễ thương là bia Pochentong.

 Có một người bạn, một người lính tình nguyện, anh bạn Trung sĩ nhất dân Hàng Khoai Hà Nội, vui tính, hiểu biết, dễ gần, ham viết lách chơi và viết rất hay.

Xin phép anh ấy chuyển về đây một đoạn viết về những giờ phút hiếm hoi của đời lính chiến của anh nhiều kỉ niệm, anh kể về thứ nước uống rất riêng tư của cây Thốt nốt đáng yêu này.

..."Đơn vị nằm giữa vườn Sapoche rậm rạp cạnh một trại nuôi gà. Đời lính của tôi chưa bao giờ có những ngày hạnh phúc đến thế. Mắc võng giữa vòm cây xanh mát. Trên đầu, sóc đi tìm quả chín chạy loạt soạt. Những quả Sóc ăn làm rụng ngọt đến nhức răng. Ban ngày tôi vào nhà một ông già độc thân chơi. Ông già đãi tôi món khô cá lìm kìm nướng nhậu với nước Thốt nốt chua.

Để làm được thức uống trứ danh này, được mệnh danh là bia Pochentong, là cả một kì công. Đầu tiên người ta chặt những cây tre già có gióng rất đều, tỉa cành đi rồi buộc áp vào thân cây Thốt nốt. Có những cây có thể cao hơn hai mươi mét nên phải hai ba cây tre mới leo lên đến ngọn cây.

Hoa Thốt nốt ra buồng, người ta dùng hai thanh tre cứng kẹp lấy cuống hoa. Ngày nào cũng kẹp cho đến khi cuống hoa Thốt nốt mọng lên, ứa ra nước là cắt cuống, treo ống lồ ô vào. Sáng hôm sau đã đầy ống nước ngọt, dùng để nấu đường. Còn muốn làm nước Thốt nốt chua, bỏ thêm vào ống mấy mảnh vỏ cây có tác dụng lên men, là có bia Pochentong uống ngay. Thứ nước này sinh ga rất mạnh. Tôi đã chứng kiến có lần lính ta mang một can hai mươi lít nước Thốt nốt chua ra sân phơi nắng để uống cho thêm bốc. một lát sau, cái can nhựa từ từ phồng lên hết cỡ rồi nổ cài bùm. Thế là công toi... nghỉ uống."

Yêu thích cây từ lần đầu tàu chở hàng sang đất chùa tháp giữa thập niên tám mươi, nên trước đây ít năm đi kiếm cho được mấy cây Thốt nốt về trồng vườn nhà, không hạp thổ nhưỡng nên chỉ sống được một em. Cây lớn lên, xanh mướt, chưa kịp tới tuổi cho buồng nhưng phải chia tay vì điều kiện không giữ được. Thế là xa cây. Lâu có dịp đi ngang, trộm nhìn em xem dung nhan đó bây giờ ra sao, ngày thêm mượt mà, cây đã là của người ta mất rồi, chỉ thầm hỏi thăm bao giờ cây sẽ cho người ta uống nước.

Cây Thốt nốt trồng năm xưa,
bây giờ lớn vậy nè.