Nước suối nguồn và cá trên núi.

Đường đi tìm đến nước suối nguồn gian nan lắm. Bắt đầu từ một vùng núi đồi thấp với cây dại, màu đất đá lẫn màu sắc của mỏ quặng. Con đường rày cũ dùng cho những toa goòng chở quặng cũ kĩ lấp trong cỏ dại không biết đã có ở đây từ bao giờ, các thiết bị khai khoáng cũng cũ kĩ, hoang vắng và những vỉa quặng apatit Lao Kay nham nhở giữa lưng chừng núi. Đèo và núi cao lên, nhà và người thưa dần, đường đi bắt đầu hiểm trở. Những hàng rào người ta lấy đá núi xếp chồng lên nhau một bên đường đi để báo hiệu môt khúc đèo có vực sâu. Lâu lắm mới gặp một nhà dân bên đường, nhà cửa trống hênh, con trẻ lít nhít, lem luốc và ngơ ngác. Sương mù khi bềnh bồng ở xa, lúc đặc kẹo phủ xuống xung quanh, sau một khúc cua lại kéo nhau bay thật nhanh theo gió hút qua khe núi. 

Phải là xe hai cầu cho bốn bánh xe mới an lòng leo lên dốc núi, một bên là dốc đá và một bên là vực sâu, sơ xảy rất dễ lọt xe xuống vực nếu không thông thuộc rành rẽ từng khúc đường đi.

Đường xe chạy chênh vênh khi lầy đất đỏ khi lớn nhỏ đá cục lổn nhổn như thử thách máy xe và lòng can đảm của người lái cùng những vị khách phương xa đi lên núi tìm nước suối nguồn. Sẽ rất thú vị cho ai vững chãi, ưa khám phá nhưng lại là thót tim với ai đó ít dịp chinh chiến gió bụi đường xa.

Nước suối nguồn đó, từ đâu chảy ra trong vắt, tới bên vách núi đổ xuống một dòng thác nhỏ, một hồ nước mát lạnh ở dưới chân mình. Phải xuống tắm tiên thôi, không thể kìm hãm "cái sự sung sướng" này, niềm vui thuở con trẻ.

Những hồ nuôi cá Hồi và cá Tầm bằng nước suối nguồn nhìn xuống từ trên cao xếp lên nhau như những cánh quạt xòe hoa lấy dòng suối nhỏ và cây rừng làm váy áo của điệu múa vùng cao.
Các đàn cá cùng kích cỡ sẽ được chung một hồ. Nước suối nguồn trong mát được chảy vô hồ theo đường dẫn. Người ta lợi dụng thế năng của dòng suối nước từ trên cao chảy xuống để ra tạo dòng chảy vòng quanh hồ và sục thêm oxy. Nước phải thật trong sạch, nhiệt độ luôn phải dưới 20 độ C và dòng nước ra vô liên tục, chảy vòng quanh như điều kiện sống của các bạn cá trong thiên nhiên, chúng cứ bơi mà như đứng yên một chỗ cho dòng nước cứ chảy.

Vốc nước lên rửa mặt, suối nguồn mát lạnh tỉnh người, đám cá nghe tiếng người xúm lại, nhẹ nhàng giao lưu với chúng, từng đàn cá khỏe mạnh đẫm mình chèn nhau nổi lên mặt nước để ăn mồi, thật thú vị.
Con cá Hồi và cá Tầm là thứ cá nước lạnh, chúng là cư dân của phương Bắc giá lạnh nhưng ít năm nay người ta đã nuôi chúng được ở vùng cao Tây Nguyên và Tây Bắc. Giỏi giang có thể làm giàu được từ chúng.

Nguồn giống và thức ăn chủ yếu nhập từ nước ngoài vì việc ấp nở nhân tạo con giống tại chỗ cũng từ nguồn trứng nhập chưa đáng kể. Kĩ thuật nuôi cũng tự mình, các anh chị ở đây mày mò học hỏi.
Suối nguồn đã cho họ dòng nước mát để nuôi cá trên núi và còn cho dòng chảy chạy máy phát điện cá nhân cung cấp đủ ánh sáng về đêm và ti vi giải trí.

Thịt cá Hồi, cá Tầm rất bổ dưỡng lại rất ngon, ít lâu nay là sản phẩm thay thế một phần nhập khẩu cung cấp cho những nhà hàng sang trọng ở thành phố để chế biến những món ăn ngon miệng. Đơn giản lát cá Hồi sống chấm mù tạt nước tương và món ăn Sushi thì không thể thiếu màu đỏ của con cá Hồi. Phi lê cá Tầm mang nướng muối ớt chấm nước mắm nhĩ nhưng ngon nhất phải nói tới những miếng sụn là kỳ là xương của con cá trong nồi lẩu măng rừng.

Nhóm bạn rủ nhau đi tắm tiên, chỉ ít phút trở về bàn tiệc đã dọn lên. Cá Hồi tươi rói, màu đỏ cam hấp dẫn, xắt miếng vừa, cuốn với mù tạt và tá lả rau rừng rau vườn cùng một nồi canh riêu đầu đuôi cá nấu với bạc hà. Thứ dọc mùng miền sơn cước ngọt ngào làm sao. Của nhà làm được, cứ chén đẫy vào, chủ trang trại nói vậy. Và ăn ngon như thế, ai mà không cười tươi, lại những cái bắt tay với những người bạn nuôi cá ở trên núi sau mỗi ly rượu cạn, lại hết veo can rượu 138 bạn tặng mà không kịp mang về.

Vợ chồng anh chị Hảo chủ trang trại và những người nuôi cá trên núi rất hiếu khách, nuôi cá giỏi mần cá ngon mà uống rượu cũng cao cơ, uống hoài mà cười hoài.

Những người ở nơi thật xa xôi, những thảo dân vùng cao nhiều gian nan nhưng lại rất chịu thương chịu khó. Họ đều là những công nhân mỏ đã nhiều năm gắn bó cuộc sống và sức trẻ nơi núi rừng và giờ đây đã nghỉ. Họ đã làm được những việc tưởng như trái ngược với điều kiện sống thiên nhiên của những con cá xưa nay chỉ sinh sống ở xứ lạnh giá Bắc Âu mang về đây nuôi trên núi. Chất dám làm, ham làm, quyết làm cho được của họ thật đáng ngưỡng mộ.

Còn con cá Hồi và cá Tầm ấy, có nhiều loài nhưng một số giống nhau là chúng ở suối nguồn, sống ngoài biển cả và khi trưởng thành là quyết trở về nơi suối nguồn. Chúng lội ngược dòng sông dòng suối dù khó khăn đến đâu để lên tới đầu nguồn, sản sinh ra một thế hệ mới, rồi chết đi ở nơi suối nguồn trong vắt và mát lạnh, cũng là nơi chúng đã sinh ra thuở ban đầu.

Mỏ apatit Lao Kay.