Món ăn thịt ngựa.

Nếu đã đi chơi xa xa, ra khỏi nếp sống hàng ngày của mình về thăm thú miền thôn quê yên bình, xuống vùng biển xa quyến rũ hay khám phá trên miền núi cao, có lẽ ai cũng muốn tìm hiểu về con người và nếp sống các vùng miền khác nhau, và chắc chắn ta sẽ ráng giành thời gian tìm kiếm và thưởng thức những món ăn của người dân ở nơi đó để cho biết với người ta. Vậy nên ít lâu nay điểm danh về món ăn và các địa chỉ tiệm quán trên nẻo đường của những chuyến đi cùng bè bạn, dù chỉ là ít ỏi, lại chủ quan nhưng nếu tổng hợp lại của nhiều người ta có thể sẽ đánh dấu vô sổ tay dong chơi để lựa chọn cho mình những khám phá thú vị.

Đi tới các nơi vùng núi phía Bắc hay Tây Bắc ta gặp được người Mèo, hay cách gọi khác là người H'Mông, một tộc dân thiểu số phân bổ rải rác các vùng núi cao. Nhà ở giản đơn cheo leo trên dốc núi, nếp du canh có thể trồng lúa trồng bắp ở bất cứ nơi nào và đồng thời chăn nuôi gia súc. Do sống ở vùng địa hình hiểm trở đi lại khó khăn nên con ngựa là người bạn quý báu, gắn liền với cuộc sống của người dân miền sơn cước trong di chuyển hay vận chuyển hàng hóa. Và thịt ngựa lại là một thực phẩm rất ngon.

Thịt ngựa giống những loài ăn cỏ khác có nhiều dinh dưỡng, lành và với khách phương xa thì ngựa là món ăn lạ, bắt mồi, hao rượu, thật hấp dẫn cho đám anh em ta ham vui bạn vui bè, đi chơi xa gặp bạn với món thịt ngựa thì mải vui quên hết lời em dặn dò là chắc. 
Thịt ngựa có nhiều cách chế biến món ăn nhưng ấn tượng là món đơn giản thịt ngựa xào cà chua hành củ và món nấu tả pí lù thịt xương cùng bộ đồ lòng con ngựa mà người H'Mông kêu món thắng cố. Thịt ngựa xào giàu đạm, thật ngon, ngọt ngay và mềm mại. Có thêm ít bánh phở nâu gạo nương, để nguyên bánh rồi xé ra hay bánh mỳ chấm nước xào, vừa chữa lửa vừa đậm đà ấm bụng, dai sức nhậu. 
Không biết món ăn thắng cố có từ bao giờ nhưng đó là một món ăn rất riêng tư của người H'Mông vùng núi rừng Tây Bắc. Có thể làm món thắng cố từ các con vật nuôi ăn cỏ nhưng thắng cố ngựa là ngon hơn cả. Người ta nấu các phần xương xẩu, thịt và nội tạng con ngựa chung với nhau trong một chảo lớn sôi sùng sục. Nghe ai đó nói mất vệ sinh nhưng chắc không phải vậy đâu, người ta nói lựa thịt xương, làm sạch sẽ bộ đồ lòng rồi chặt vừa miếng trước khi mang xào xáo, nấu nướng cùng với những vị quả củ tinh túy của núi rừng như quế chi thảo quả... kỹ lưỡng như nấu nước dùng của những hàng phở gia truyền Hà Nội ấy chớ.
Khó tả cái cảm giác khi măm miếng thịt bờm con ngựa, không giống như gàu hay gân bò, miếng thịt ở gáy con ngựa ấy sao nó giòn vừa phải, béo vừa phải và ngậy như thế. Gan con ngựa thì bùi béo khác lạ, ngon hơn hẳn các loài khác. Thương quý lắm, anh chủ quán mới thẻo cho bàn nhậu khách phương xa một khúc nhỏ bờm và gan ngựa. Còn cái bao tử, bộ đồ lòng thẳng ngay ruột ngựa ấy, nó giòn và bắt rượu làm sao. Nâng lên ly rượu cụng với bạn, oóc một phát, khè thêm một phát rồi bồi miếng nạm bờm, miếng gan hay miếng ruột ngựa gắp lên từ nồi thắng cố nóng hổi, quên đời! Chớ nên chơi trà đá chữa lửa, sai bài, chữa lửa bằng mồi thịt ngựa và nước dùng thắng cố, thơm ngon điệu đà hết biết luôn, ai đó có dịp thử coi là biết.

Bữa ấy ở Lao Kay, cùng những người anh em bè bạn thưởng thức một bữa thịt ngựa uống với 138, một thứ rượu đặc biệt, thời vụ của những người bạn địa phương, chỉ ở đây mới có, thôi rồi!
Anh bạn mình không được phép uống rượu đã lâu, nghe lời bác sỹ bỏ rượu bia từ năm nẳm, vậy mà bữa đó có thắng cố với gan và bờm ngựa, có rượu 138, có bạn hữu quý mến ở nơi này cũng chơi luôn mấy phát cho biết đời thủy thủ ăn chơi mười hai bến nước.

Nếu có dịp tới chơi miền đất này sẽ thú vị lắm. Phong cảnh và con người khiến ta cứ mãi nâng máy chụp hình, bởi chợt một thoáng mây núi quấn quít bên nhau, một bóng áo chàm e lệ hay sặc sỡ váy áo những nụ cười tươi các mẹ già, các cô gái chợt hiện bên đường đi. Ta sẽ ráng kiếm giờ dự một phiên chợ vùng cao để coi người ta buôn bán, lớn có con trâu con bò, nhỏ có con mèo con chó nhỏ, rau củ nhà trồng được hay chỉ mấy cụm măng rừng. Ta sẽ chụp được một vài tấm hình ưng ý xong rồi xà vào cái chõng tre bên chảo thắng cố nghi ngút khói trên bếp lửa than hồng, uống rượu ngô và trò chuyện cùng những thảo dân bình dị hiền lành mến khách. Còn nếu lỡ không gặp dịp chợ phiên hoặc ai đó ngại ngùng lạ bụng không biết hàng chợ ăn uống có đủ vệ sinh, ta sẽ tìm vào tiệm quán vậy.

Ở thành phố Lao Kay có một tiệm ăn khá dễ thương với các món thịt ngựa. Ai đó tới chơi thành phố miền biên ải, ta sẽ ghé cửa tiệm này, địa chỉ rất dễ nhớ, tiệm ăn Tuấn Anh số 333 đường Hồng Hà, kêu một dĩa thịt ngựa xào, một cái lẩu thắng cố ngựa của người H'Mông là tạm đủ. Nhớ là phải dụ khị anh chủ quán, kêu cho được miếng gan và miếng bờm con ngựa cái bỏ vô nồi thắng cố để mà nhâm nhi, có vậy mới nói chuyện được với đời.